Türkiye İstatistik Kurumu’nun(TÜİK)geçen hafta nın son günü yayımladığı Mayıs/2022 Ayı enflasyon verilerine göre bilindiği gibi Tüketici Fiyat EndeksiTÜFE'de (2003=100) 2022 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre %2,98, bir önceki yılın Aralık ayına göre %35,64, bir önceki yılın aynı ayına göre %73,50 ve on iki aylık ortalamalara göre %39,33 artış olurken; diğer bir önemli öncü gösterge olan Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi(Yİ-ÜFE)(2003=100) 2022 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre %8,76, bir önceki yılın Aralık ayına göre %51,43, bir önceki yılın aynı ayına göre %132,16 ve on iki aylık ortalamalara göre%80,38 oranında artış göstermişti. Mamafih TÜİK’in Mayıs/2022 Ayı Enflasyon verile rinde bu defa en dikkat çekici durum ise; karartma anlamına gelebilecek bir uygulama ile aylık enflasyon hesaplamasında kriter alınan 409 kalemlik madde fiyat listesini açıklamaktan vazgeçerken;bu yönde güncelleme yapılmaması da eleştiri konusu olmuştur.

* * *

Çok tabii olarak böyle bir durumda hangi mal ve hizmetin fiyatının nereden nereye geldiğini izlemek mümkün olmadığı için TÜİK’in daha detaylı madde fiyat listeleri açıklaması gerekiyor.Bu kapsamda Enflasyon Araştırma Grubu olan ENAGRUP’un Ma yıs/2022 Ayı enflasyon verilerine de baktığımızda ise;Tüketici Fiyat Endeksi Mayıs ayında %5.46 ar tış kaydederken;E-TÜFE'deki 12 aylık artış oranı %160.76 olarak gerçekleşti.E-TÜFE’de Mayıs ayın daki en yüksek artış %12.49’la konuttan olurken; ikinci en yüksek artış %7,11’le ev eşyasında gerçek leşti.Gıda ve alkollü içkiler grubundaki göreceli ar tış da %6,03 oranında oldu. Bu arada TÜİK’in öncü gösterge durumundaki Mayıs/2022 Yurt İçi Üretim Fiyat Endeksine(Yİ-ÜFE)bir göz atıldığında; imalatta%115,18, bunun yanısıra elektrik,gaz üretimi ve dağıtımında %360,30 ve su temininde %70,02 artış meydana gelirken;sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında %122,21, dayanıklı tüketim malında %83,41, dayanıksız tüketim malında %106,82, enerjide %300,16 ve sermaye malında %79,08 artış husule gelmesi; önümüzdeki aylar itibarıyla çift rakamlı yüksek enflasyonun artış trendini sürdürmesinde etkili olacak gibi görünüyor.

* * *

Nitekim TÜİK’in Mayıs/2022 Ayı Yİ-ÜFE verileri ne dikkat edildiğinde sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında %133,49, imalatta %115,18, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında %360,30 ve su temininde %70,02 artış olduğunun belirtilmesi önümüzdeki aylar itibarıyla döviz kurundaki dalgalanmalar da dahil edildiğinde fiyat artışlarının artık süreğenleştiğini gösteriyor. Burada enflasyon artışıyla ilgili en fazla dikkat çekici durum; piyasa şartlarında mevcut tasarrufların yeterli olmaması sebebiyle reelde faiz oranlarının yükselmesi gibi bir gelişme olmakta; dolayısı ile piyasalarınkredi iştahı yükselirken,kredi maliyetlerini de arttırmakta,hacmin de düşmesine neden olmak yerine daha fazla kredi talebini tetikleyerek bir taraftan da fiyatların yükselmesine neden olmaktadır.Kredi faizlerinin düşürülmesi için gerçekleştirilen para arzı fiyatları daha fazla yukarı çıkararak hacim olarak genişlemeye; miktar olarakta daralmaya neden olmaktadır.

* * *

Sonuç olarak,faiz ile enflasyon arasında tam bir denklemin varlığından söz etmek mümkün değildir. Ancak bireylerin ve firmaların paraya kolay ulaşma larının tüketim iştahını arttırdığı göz önünde bulun durulduğunda; faizler düştükçe enflasyonun da yük seleceği varsayılmaktadır.Uygulamada düşük tutul maya çalışılan %14 lük politika faizine rağmen şu anda banka faizlerinin reel anlamda %28-29 lara kadar çıkması buna örnek verilebilir. Para politikalarını belirlerken merkez bankaları faiz, döviz kuru ve enflasyona göre bir karar vermek durumundadır. Enflasyonun ekonomik büyümeye olumsuz etki yaparak piyasalarda arz şokuna da neden olabileceği düşünüldüğü zamanlarda faiz oranları yükseltilerek kredi çekme eğilimi düşürülmektedir.Benzer biçimde faiz oranları yükseldiğinde döviz kuru devalüe edilerek değeri düşürülmektedir.Buna bağlı olarak dış ticaret hadleri genişlemediğinde ithalatın önü açılarak fiyatlardaki artışlar kontrol altında alınmaya çalışılmaktadır.Netice itibariyle bütün kararlar birbiri üzerinde etkili olmakta ve buna bağlı olarak da merkez bankalarının farklı zamanlarda ekonomik ve teknik açıdan bağımsız bir ortamda farklı önlemler alması da içinde bulunduğu şartlar gereği yerine getirilmektedir.

KAYNAK: Türkiye’deki enflasyonun nedenleri ve sonuçları (Furkan ZABUN)