Mimarlar Odası Ankara Şubesi'ne bağlı Zonguldak İl Temsilcisi Ece Bakioğlu, Zonguldak’ta bulunan tarihi Ateş Tuğla Fabrikası ile ilgili önemli açıklamalarda bulundu. Fabrikanın sadece yapısal özellikleriyle değil, bulunduğu konum itibariyle de endüstri mirası niteliği taşıdığını belirten Bakioğlu, fabrikanın korunması gerektiğini vurguladı.
Bakioğlu yaptığı açıklamada, fabrikanın Tios Antik Kenti ile birlikte oluşturduğu tarihsel ve mekânsal bütünlük açısından da büyük bir kültürel değeri olduğunu ifade ederek, “Tüm varlığı nedeniyle endüstri mirası niteliği taşıyan Ateş Tuğla Fabrikası, Tios Antik Kenti ile birlikte oluşturduğu doku sebebiyle endüstriyel arkeolojik SİT değeri taşıyor. Bu yönüyle yalnızca mimari açıdan değil, arkeolojik ve kültürel bağlamda da korunması gereken bir alan söz konusudur” dedi.
Ece Bakioğlu, Mimarlar Odası olarak konunun takipçisi olduklarını ve gerekli resmi girişimlerin başlatıldığını belirterek açıklamasını şu şekilde sürdürdü:
YIKIMIN DERHAL DURDURULMALIDIR
“TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Filyos Ateş Tuğla Fabrikası için harekete geçti. Ereğli Müze Müdürlüğü ile Filyos Belediyesine resmi başvuru yapan Ankara Şubesi Yönetim Kurulu, halen sürmekte olan yıkımın derhal durdurulmasını istedi.
TÜM VARLIK NEDENİYLE “ENDÜSTRİ MİRASI” NİTELİĞİ,
TİOS ANTİK KENTİ İLE BİRLİKTE OLUŞTRUDUĞU DOKU SEBEBİYLE DE ENDÜSTİRYEL ARKEOLOJİK SİT DEĞERİ TAŞIYOR OLMASI
TARTIŞMASIZDIR
Tarihi Filyos Ateş Tuğla Fabrikasının mimari yapısı, ülke ekonomisindeki işlevi, hikayesi ve dönemi göz önüne alındığında, tüm tanımlarıyla, ‘Endüstri Mirası’ niteliği taşımaktadır. Tios (ya da Teion) antik kentinin kalbinde kurulu olan arazisinin ‘Endüstriyel arkeoloji alanı’ olarak kullanımı mümkündür. Tüm bu nedenlerle fabrikanın taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmesi hususunda başvuru yapılmış olup, Koruma Kurulunda görüşülmesi ve karara bağlanması için geçecek süre içerisinde Öteyüz Mahallesi, 273 Ada, 1 No'lu parselde bulunan hiçbir bina/yapıya fiili ve fiziki hasarın verilmemesi gerekmektedir.
YIKIMDA İMZASI BULUNAN TÜM KURUMLAR DOĞRUDAN SORUMLU OLACAKTIR
Mimarlar Odası Ankara Şubesinin Karabük Kültür Varlıkları Koruma Kuruluna yapmış olduğu başvuruyu hatırlatarak yıkım işlemleri ile ilgili sorumluluğu bulunan kurumlara ihtar niteliğindeki yazısını, “Söz konusu alanda yapılacak herhangi bir fiziki müdahalenin Kurumunuz sorumluluğunda olduğu, fiili bir girişimin yapılması hainde telafisi güç sonuçlar doğuracağından ilgili kurumlarca gerekli önlemlerin alınması, aksi takdirde kurumunuzun doğrudan sorumlu olacakları ve telafisi güç kamu zararı doğacağı konusunda net bir bildirimde bulunmuştur.
CUMHURİYETİN KALKINMA HAMLESİNE ÇOK YÖNLÜ HİZMETLERDE BULUNDU
Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yönetim kurulu başkanı Derya Başyılmaz, “Filyos Ateş Tuğla Fabrikasının yıkılmaya başladığını büyük bir üzüntü ile öğrendik. Derhal Şube Yönetimi olarak hinterlandımızda bulunan Zonguldak İl Temsilciğimizin üstün çabaları ile hazırladıkları bilgilerin derlenmesi ile söz konusu tarihi endüstri miras değerimizin koruma statüsünün geliştirilmesi ve yıkım ile ilgili kurumlardan uygun görüş talepte bulunan Filyos Belediyesine fiziki ve fişli bir müdahalede bulunulmaması ve yıkım işlemlerine başlanılmaması talepli girişimde bulunma kararı aldık.
Zonguldak İl Temsilciğimizin hazırlamış oldukları veriler değerlendirilerek Karabük Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kuruluna sunarken, Karadeniz Ereğli Kaymakamlığı Müze Müdürlüğü ile Filyos Belediye Başkanlığına bir yazı yazarak yıkımın derhal durdurulmasını istedik. Çünkü Cumhuriyetin kalkınma hamlesine çok yönlü hizmetlerde bulunan Filyos Ateş Tuğla Fabrikası, bir Kamu İktisadi Teşebbüsü olarak, kamu elinde bulunan tüm demir çelik, cam ve çimento fabrikaları; dökümhaneler, rafineriler ve enerji santralleri gibi tesislerin temel girdilerinden biri olan ateş tuğlası ihtiyaçlarını karşılamak suretiyle sürdürülebilirliklerine katkılar sunmuş, uzun yıllar ülke ekonomisine çok büyük hizmet etmiştir.
SEKTÖRÜNÜN OKULU OLAN FABRİKA, ÇOK SAYIDA TEKNİK ELEMAN YETİŞTİRDİ
Fabrikanın Zonguldak’ın ekonomik gelişimiyle tarihinde de önemli bir rolü olduğunu söyleyen Başyılmaz, “Cumhuriyetin öncü kuruluşu olarak sektörünün okulu olan fabrika, çok sayıda teknik eleman yetiştirmiş, büyük kapasitelere erişip istihdam yaratacak refrakter malzemeler sektörünün insan kaynağını oluşturmuştur. Filyos Ateş Tuğla Fabrikası barındırdığı nitelikli işgücü ile Filyos'un beşeri sermayesini de geliştirmiş, ortaya çıkardığı insan ilişkileri ve oluşturduğu sosyal hayatla kentin kültürel gelişimine büyük katkı sunmuştur. Bir balıkçı kasabasından ibaret Filyos'u yaşam biçimi ve toplumsal ilişkileriyle küçük ölçekli sanayi kentine dönüştüren fabrika, kurduğu spor kulübüyle tüm Zonguldak'ın sportif yaşamına da renk katmıştır. Filyos’u Filyos yapan fabrikanın verdiği büyük hizmetin yanı sıra tüm kent hatırasında çok güzel bir yeri de bulunmaktadır.” dedi.
FABRİKA ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ YAPISI. SALT BU NEDENLE BİLE KORUMA ALTINA ALINMALI
Karabük Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun, fabrikanın, tescil edilmesi gereken kültür varlığı niteliği taşımadığı yönündeki kararının şaşırtıcı olduğunu da söyleyen Başyılmaz sözlerini, “Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu 1999 yılında aldığı 662 no’lu ilke kararıyla 1920-1950 yılları arası yapılan yapıları “Erken Cumhuriyet Yapıları” olarak tanımlamış ve kültür mirası olarak tescil edilmesi gerektiğini belirtmiştir.
Başyılmaz; antik kent Tios üzerinde yükselen ve 1945’te temeli atılıp 1949’da faaliyete başlayan Filyos Ateş Tuğla bir erken cumhuriyet dönemi yapısıdır, salt bu nedenle bile korunması gerekmesinin yanı sıra Türkiye' deki endüstriyel arkeolojinin korunması statülerinin geliştirilmesi gerekmektedir.
ICOMOS-TICCIH ortak ilkelerinden, korumanın evrensel bildirgelerinde biri olan ve Endüstri Mirası Sitleri, Yapıları, Alanları ve Peyzajlarının korunması ana başlığında yer alan “DUBLİN İlkeleri” nde (ICOMOS’un 28 Kasım 2011’de yapılan 17. Genel Kurulunda kabul edilmiştir) ” artık ülke mevzuatlarımzda endüstriyel arkeolojik alanlar statüsü geliştirilmeli ve yasallaşmalıdır.
Mimarlar Odası Ankara Şubesi olarak, Kültür ve Turizm Bakanlığına, ülkemiz arkeoljik endüstri alanlarının tespit edilip ilan edilmesi gerekliliği ve DUBLİN İlkeleri çerçevesinde endüstriyel arkeoloji kaynaklarının yok olmasını önleyecek tedbirlerin de oluşturulmasını ile ilgili 2863 sayılı yasada düzenleme yapılması ile ilgili önerilerimizi sunacağız.
Hem sanayi alanında hem de kentsel alanda önemli bir bellek tutan bir yapının yapının bu ilke kararına karşın kültür varlığı sayılmaması şaşırtıcıdır. Kurul derhal Filyos Ateş Tuğla Fabrikasını, taşınmaz kültür varlığı olarak tescil etmeli, endüstiryel arkeolojik alan olduğu statüsünü tartışmasız vermelidir.
Mimarlar Odası Ankara Şubesi olarak konuyu sonuna kadar takip ediyoruz. Gerekirse yargıya taşıyarak kentimiz için çok kıymetli olan fabrikanın korunmasını sağlayacağız. Yıkım tehdidinin ortadan kalkmasını sağlayacak her türlü yasal ve bürokratik işlemlerin takipçisi olacağız ve TIOS Antik kentin bir parçası olarak günümüze kadar gelmiş olan Ateş Tuğla Fabrikasının sanayileşme serüvenimizin en önemli tanıkları olarak varlık değerini sürdürmesi anlamında gereken her türlü bilimsel , teknik ve hukuki gerekleri yerine getireceğimizi kamuoyuna saygıyla duyururuz.”