Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi BETAM’ın Haziran/2020 Ayına ait son yayımladığı Ekonomik Büyüme ve Tahminler’ raporu’na göre Kesinleşen Nisan ve kısmen açıklanan Mayıs ayı GSYH öncü göstergeleri ile yapılan hesaplamalar ışığında 2020 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine kıyasla GSYH’nin yüzde 7,5 oranında daralmasını bekleniyor. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış verilerle son etapta yapılan hesaplamalarla 2020 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki çeyreğe kıyasla GSYH’nin yüzde 6,5 küçüleceği öngörülüyor. Söz konusu raporda neredeyse tüm öncü göstergelerin azalma kaydettiği belirtilirken; büyümeye ne tüketim ne yatırım ne de dış ticaret yoluyla olumlu bir katkı söz konusu olduğu vurgulanıyor.Bu arada ekonomiyi canlandırma çabalarının (TCMB’nin faiz indirimleri ve kamu bankalarının düşük faizli kredileri, esnaf destek paketi) başarılı olup olmayacağı ve pandemide ikinci bir dalga ihtimali belirsizliğini korumakta olduğu da açıklanırken; “Haziran ayı verileri yayınlandığında bu çabaların ekonomiyi nasıl etkilediği ve ikinci çeyrek büyümesi ile ilgili daha net bir fikrimiz olacaktır.”denilmesi de halen pandeminin geldiği noktada bir kısım belirsizliklerin var olduğunu gösteriyor

                                    *       *        *

Sözü edilen bu raporda;”2020 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki çeyreğe kıyasla konut ve tüketici kredilerindeki ılımlı artışlar haricinde tüm mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış tüketim öncü göstergelerinde keskin düşüşler olduğu görülmekte olduğu, en sert daralmaların dayanıklı ve dayanıksız tüketim malları (sırasıyla yüzde 46,5 ve yüzde 31,5) ile ithal tüketim mallarında(yüzde 27,4) gerçekleştiği, Konut kredileri aynı dönemde yüzde 0,6 ile ılımlı bir artış kaydederken tüketici kredileri ve bireysel kredi kartlarında ise yüzde 2,2 ile yüksek bir artış kaydedildiği de belirtiliyor. Hal böyle iken, kıyaslama bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yapıldığında; 2020 yılının ikinci çeyreğinde dayanıklı ve dayanıksız tüketim mallarında ve ithal tüketim mallarında benzer daralmalar olduğunu görmekteyiz vurgusu yanı sıra (sırasıyla yüzde 48,7, yüzde 28,4 ve yüzde 17,1). ÖTV ve kamu tüketim harcamalarında ılımlı artışlar olacağını, tüketici ve konut kredilerinde ise yıllık büyümelerin oldukça yüksek seyrettiğinin de hesaplandığı açıklanıyor.

                            *       *        *

Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış veriye göre, 2020 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki çeyreğe kıyasla ticari krediler ve perakende sektörü stokları haricinde tüm yatırım göstergelerinin ciddi oranlarda azalmasının beklendiği. son üç aydaki üretim hacmi ve ara yatırım malı sanayi üretim endeksinin yüzde 31,6 gerileyeceğini, yatırım malı kapasite kullanım oranının yüzde 25,9 ve yatırım malı ithalatının ise yüzde 21,2 daralacağı da raporda yer alan konular arasında. Ticari kredilerde ise yüzde 14,9 ile son derece güçlü bir büyüme yaşanacağını ve perakende sektörü stoklarında yüzde 8,7 artış olmasının beklendiği ifade edilen BETAM raporuna göre; “Kıyaslamayı bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yaptığımızda yine benzer bir tabloyla karşılaşıyoruz. Yatırım malı ithalatının yıllık bazda yüzde 3,9 artış göstermesi haricinde son üç aydaki üretim hacminde, ara malı ve yatırım malı üretimlerinde sert düşüşler olduğu görülüyor. Ticari kredilerde de yine güçlü bir artış olacağını bekliyoruz.” Öngörüsü de değerlendirildiğinde; önümüzdeki aylarda ortaya çıkabilecek kredi taleplerinin daha da yoğunlaşmasına işaret ediyor.

                                     *       *        *

Sonuç olarak, BETAM’ın raporunun en sıkıntılı olan kısmı ise; Bir önceki yılın aynı çeyreğine kıyasla baktığımızda ise ihracat ve ithalattaki daralmaları sırasıyla yüzde 36,4 ve yüzde 14,6 olarak tahmin edildiği; Korona virüs salgınının tüm ekonomileri olumsuz etkilemesiyle dış ticaretteki kayıplar kaçınılmaz hale geldi.” Vurgusu öne çıkarken, “Türkiye için ihracatın ithalattan daha hızlı küçülmesi ise dış ticaretin ekonomiyi baskılayacağı sinyalini veriyor. Yaz aylarında turizm sektörünün kayıplarının devam etmesi bu tabloyu daha da ağırlaştırabilir.” Değerlendirmesi oldukça dikkat çekiyor. Rapor detayında ayrıca GSYH tahmininde kullandığımız diğer mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış değişkenlerin hepsinde önemli azalmalar olacağını tahmin ediyoruz. En dikkat çekici azalma hizmet sektörüne olan talepte yüzde 47,5 ile öne çıkıyor. İmalat sanayi üretim endeksi yüzde 35,3 daralma gösterirken gelecek 12 ay yatırım beklentisi de yüzde 32,1 küçülerek piyasadaki karamsarlığa işaret ediyor.” Denilmesi de bu kapsamda mutlaka düzeltici-önleyici tedbirler alınmasına işaret ediyor. Raporun en çarpısı kısmı ise; bütün kalemlerde daralma yaşandığına değinilirken” Ekonomiyi canlandırma çabalarının (TCMB’nin faiz indirimleri ve kamu bankalarının düşük faizli kredileri, esnaf destek paketi) başarılı olup olmayacağı ve pandemide ikinci bir dalga ihtimalinin belirsizliği korumakta olduğunun vurgulanması