KAPANAN ŞİRKET SAYISI HER GEÇEN GÜN ARTMA EĞİLİMİNDE
Birinci çeyrekte bir miktar toparlanan ekonomi, mamafih bütçe
ve kredi furyası bitince, ikinci çeyrekte yeniden duraksamaya gir
di. Geçen yılın sonunda patlak veren konkordato furyası biraz eko nomide toparlanma, büyük ölçüde de hükümetin zorda olan şirket leri bankalara “kredilerin yeniden yapılandırma” yönlendirmesi
yapmasıyla son bulmuştu. Ancak tüm çabalara rağmen bu çözüm
imkanları yine de yeterli gelmedi. Zaman içinde talep daralmasın dan kaynaklanan şirket ciroları da düşmeye başlayınca iflaslar ve konkordatolar birbirinin peşi sıra gelmeye başladı. Bu görünüme göre 2019 yılında kapanan şirket oranı ise %56’yı buldu. Örneğin
Bir dönem İSMAR Marketler zincirinin de sahibi olan Akyürek
Holding’e ait BTS Birlik Toptan Satış Mağazaları AŞ için iflas
kararı verildi. Şirketin tasfiye işlemlerine başlandı. BTS Birlik,
Extra Depo isimli gıda toptancısı olarak faaliyetlerini sürdüren
şirket bakkal, market ve büfe işletmelerinin temizlik ürünleri ve
malzeme ihtiyaçlarını karşılıyordu. Borsa İstanbul’da işlem gören
ilk 500 şirketten biri olan Akyürek Pazarlama perakende ve tarım sektörlerinde ilerliyordu. 1998 yılında hızlı tüketim ürünleri alanın
hızla yayılarak ilerleyen Akyürek Holding Unilever, Algida, Darda
nel, Dr.Oetker, Marmarabirlik markalarının satış, dağıtım ve Pazar
lamasını üstlenmişti. 2003 yılında ise farklı iş kollarına imza atan
firma Türkiye’nin ilk yerel sermayeli organize perakende mağaza
ları İsmar Marketler A.Ş.’ni satın almıştı.
* * *
Diğer taraftan da Dolar kurundaki dalgalanmaya bağlı fiyat artış
larının ardından sık sık gündeme gelen konkordato talepleri, hükü
met tarafından alınan önlemler sonucu daha sıkı denetimlere tabi
tutulmaya başlandı ise de, 2019 yılında yok denecek kadar azalan
konkordato kararlarına, kısa süre önce bir yenisi eklendi. Ülkede
yaşanan ekonomik kırılganlık büyük, küçük çok sayıda şirketi vur
maya devam ediyor. Kocaeli’de bunlara bir yenisi daha eklendi.
Deste başı İnşaat da konkordato ilan etti. 2015 yılında Türkiye’nin
en büyük ikinci 500 sanayi kuruluşu listesinde 169. sırada yer alır
ken,2016 yılında ilk en büyük 500 sanayi kuruluşu listesinde 449.
Sıraya yükselerek 280 büyük kuruluşu geride bırakan Destebaşı
Grup’un Kocaeli’nin Gebze ve Çayırova ilçelerinde tesisleri bulu
nuyor. Ekonomik kırılganlığın verdiği sıkıntılar her geçen gün bü
yürken Türkiye genelinde 15 bine yakın işletmeden 2 bin 500’ü ka
pandı ve bu süreç devam ediyor. Sektörün önde gelen üreticilerinin
bir kısmı konkordato ilan eden beyaz et üreticileri de, kapanma teh
likesi ile karşı karşıya. Bu kapsamda beyaz et üreticileri de dertli.
Balıkesir İli Kanatlı Hayvan Eti Üreticileri Birliği’nin gerçekleştirilen lansman toplantısına katılan Türkiye Kanatlı Hayvan Eti Üreticileri
Birliği Başkanı Abdullah Koç, sektörün yaşadığı sorunları dile geti
rirken; Türkiye’de kanatlı hayvan eti üreticilerinin yaşadığı sorun
lara dikkat çeken Koç, yaşamak için fedakarlıklarda bulundukları
nı açıkladı. Koç, “Entegre tesislerin üreticiye verdikleri ücret orta
da. Bizim verilen bu parayla yaşamamız mümkün değil. Hayatta
kalmak için fedakarlıklarda bulunuyoruz. Bazı çalıştırmak zorun
da olduğumuz kişileri çalıştıramıyoruz. Yaşamak için tabiri caizse
çalıyoruz” değerlendirmesi ise sektörün içinde bulunduğu sorun
ların devasa boyutta olduğunu gösteriyor.
* * *
Öte yandan yapı marketler zincirindeki şirketlerden mali yapısı bo
zulduğu gerekçesiyle konkordato talebinde bulunan ve bu talebi
3 aylık geçici bir süre için kabul edilen dev yapı market zinciri Prak
tiker'e, bir yıllık kesinleşmiş konkordato imkanı tanındı. Mali komi
serlerin verdiği olumlu rapor sonucunda konkordato süresini uza
tan mahkeme, alacaklı şirket avukatlarının talepleri üzerine, Prak
tiker'in bazı alışveriş merkezlerindeki mağazalarının boşaltılması
na karar verdi. Şirket Almanya'daki mağazaları için 2013 yılı Tem
muz ayı itibarıyla iflas başvurusunda bulunmuştu. Bu arada Kon
kordato elektriğe de girdi.Bazı şehiriçi dağıtım şirketleri, tedarikçi
belli sayıda şirketin iflas ya da konkordato ilan etmeleri üzerine
elektrik sektöründe de kendini gösterdi. Bu tedarikçiler, “sistem
kullanım bedeli” gibi bazı mali yükümlülüklerini dağıtım şirket
lerine karşı yerine getiremedi. Şehiriçi dağıtım şirketleri de bu
nun “kontrol edilemeyen işletme gideri” olarak kabul edilmesi
ni ve tarifeye yansıtılmasını gündeme getirdi.
* * *
Sonuç olarak, daha ziyade yüksek döviz borcu ve dövizde açık pozisyonu bulunan şirketlerin ödeyemedikleri borçlar hızla artmaya başladı. İflas ve konkordatolar da bu nedenle yaygınlaş
tı. Banka kredileri yeniden yapılandırmaya tabi tutuluyor. Şirket
ler de dövizdeki açık pozisyonunu, üç yılın ardından yeniden 200 milyar doların altına indirdi. Mevcut duruma bakılırsa; Konkor
dato ilan eden veya hakkında iflas kararı verilen şirketlerle ilgili haberler gelmeye devam ediyor. Bu iş yerlerinde çalışan işçiler sendikaya üye ise sendikaları onlara hukuki yardımda bulunabi liyor. Sendikasız iş yerlerinde çalışanlar ise ne yapacaklarını bilmedikleri için mağduriyet yaşayabiliyor. En büyük hak kaybı, konkordato ilanı veya iflas durumunda işçinin alacaklarını bir ay içinde konkordato komiserliğine veya iflas masasına yazdırılma ması durumunda yaşanıyor. Süresinde alacak kaydı yaptırmayan lar, işçi alacaklarına tanınan ayrıcalıktan da yararlanamıyor. Mak
ro ekonomik açıdan süreğenleşen iflaslar ve konkordatoların önü
ne geçebilmek için alınan önlemlerden biri olan ve konkordato
ilanını sınırlandıran yasal düzenlemeler yanında ayrıca ilgili şir
ketlerce borçlu oldukları bankalar nezdinde borç yapılandırması
da yapılabiliyor. Ancak bu desteklerde de şirket verimliliğinin esas alınması büyük öneme sahip Asıl sorun ise ekonomide çarkın dönüşümünü sağlayabilecek ve yeterli nakit gereksiniminin dönü şümüne ortam oluşturacak şekilde talep daralmasının önüne geçi lerek ABD de de uygulandığı tarzda Hükümet Otoritesince gerek
li önlemlerin alınması da zorunluluk oluşturuyor. Aksi takdirde kısa vadede alınan tüm önlem ve tedbirlerin orta ve uzun vadede kalıcı çözüm olabilmesi de mümkün olamaz.
